Suni Solunum ve Kalp Masajı

[Mc Zindan Ankara Style]

Suni Solunum ve Kalp Masajı
Kendi kendine solunumun olmadığı durumlarda, akciğerlerin
havalandırılmasını sağlamak ve durmuş olan kalbi yeniden çalıştırmak
için yapılan işlemler. Boğulma, asılma, elektrik çarpması, karbon
monoksit zehirlenmesi gibi hallerde ve genel olarak zahiri ölüm
halindeki insanlarda, özellikle nefes alamayan bebeklerde, mümkün
olduğu kadar çabuk tatbik edilmelidir. Bütün vakalarda önce üst solunum
yollarını tıkayan engeller ortadan kaldırılmalıdır. Boğulma halinde
ağızdaki suyu ve salgıları boşaltmak; asılma halinde ipi kesmek;
elektrik çarpmasında akımı kesmek; gazla boğulma hallerinde hastayı
temiz havaya çıkarmak gereklidir.

Bu tedbirler alındıktan
hemen sonra, normal solunum geri gelinceye veya bir cihazla, sun'i
solunuma başlayıncaya kadar ağızdan ağıza, ağızdan buruna veya elle
sun'i solunum yaptırma manevralarından biri uygulanır. Sun'i solunumun
zamanında başlatılması çok önemlidir. Çünkü beyin hücreleri
oksijensizliğe 4-5 dakikadan fazla tahammül edemezler.

Ağızdan
ağıza solunum metodu: Hasta sırt üstü dümdüz yatırılır. Baş iyice
arkaya doğru gerdirilir ve bir elle iyice arkaya doğru bastırılır,
burun tıkanır. Sonra ağız açılır, ağız boşluğu temizlendikten sonra,
alt çene öne doğru çekilir, dil bir bezle altçene dişlerinin üstüne
doğru bastırılıp hareketsiz tutulur. Dudaklar hastanın ağzına
yapıştırılır. Dakikada 12-16 defa olacak şekilde üflenir. Bu
üflemelerde hastanın göğsü genişlemelidir. Çocuklarda üfleme ritmi daha
fazla olmalıdır. Kurtarıcı ağzını ayırıp çeker, hastanın göğüs kafesi
küçülür ve böylece hasta kendiliğinden nefes vermiş olur.

Ağızdan
ağıza solunum baş enseye doğru gerdirilmek şartıyla (yolda kaza geçiren
veya yıkıntı altında kalan kimseler vs.) oturma durumunda da
uygulanabilir.

Ağızdan buruna solunum metodu: Yukarıdakine benzer bir usuldür. Üfleme, ağız kapatılarak burun yoluyla yapılır.

Küçük çocuklarda aynı anda hem ağızdan hem de burundan üflenebilir.

Bu
usuller herkes tarafından her yerde ve her durumda uygulanabilir.
Kurtarıcı çok çabuk yorulacağından nöbetleşe kurtarıcı değiştirmek
gerekir.

Elle yapılan manevralar: Hastanın göğüs kafesini,
nefes alma ve verme hareketlerine benzer ritmik hareketlerle bastırmak
ve genişletmek esasına dayanır. Göğüs kafesi esnek olduğundan üzerine
basılınca nefes zorla dışarı çıkar, baskı kalkınca göğüs genişler, eski
haline gelir ve tekrar nefes alınır. Bu sırada kollara yaptırılan
hareketlerle nefes alma kolaylaştırılabilir.

Schaefer metodu:
Yüzü koyun yatan hastaya uygulanır. Kurtarıcı bel hizasında ata biner
gibi hastanın üzerine çıkar, el ayalarıyla göğüs kafesi üzerine bütün
ağırlığıyla basar ve nefes vermeyi sağlar, baskı kalkınca göğüs
kafesinin esnekliği sayesinde, nefes alma meydana gelir. Bu metodda
ağzın boşalması kolaylaşır. Ancak solunum yetersiz kalabilir.

Nielson-Hederer
metodu: En üstün tekniktir. Ancak iki kurtarıcı gerekir. Hasta
yüzükoyun yatırılır, kollar bükülür, baş eller üzerine yerleştirilir.
Kurtarıcılardan biri Schaefer metodunda olduğu gibi, nefes vermeyi
sağlarken ikinci göğsü yerden hafifçe kaldıracak şekilde dirsekleri
bükerek nefes almayı sağlar. Eğer kurtarıcı tekse hastanın başucuna
oturur ve iki zamanlı hareketi şöyle ayarlar: Nefes alma yukarıdaki
gibidir, nefes verme ise dirsekler yere bırakıldıktan sonra, kürek
kemiklerine bastırılarak sağlanır. Bu usul oldukça yorucudur. Suni
solunumu 15-20 dakika hatta bir saat veya daha fazla uzatmak
gerekebilir. Çünkü kendi kendine solunum başlayıp tekrar durabilir.

Elle
çalışır respiratörlerle sun'i solunum: Bir maskesi, bir konnektörü, bir
kapağı ve bir balonu vardır. Bu şekilde olanlara Ambu respiratörü
denir. Maske hastaya uygulandıktan sonra, balonun ritmik olarak
sıkılması ile balondaki hava hastanın akciğerlerine geçer. Ambu'ya
oksijen de katılabilir.

Otomatik respiratörlerle sun'i solunum: Bu amaçla kullanılan respiratörler özelliklerine göre başlıca iki gruba ayrılırlar:

1.
Volümetrik respiratörler: Örnek olarak Spiromat'ı gösterebiliriz. Hiç
solunumu olmayanlarda kontrollü solunumu sağlar. Buna karşılık yardımcı
solunumda, hastanın solunumuna adaptasyonda zorluklar vardır.
Volümetrik respiratörler, yüksek kapasitelidir. Elektrikle çalışırlar,
oksijen oranı solunum hacmi, adedi, soluk alma-verme basınçları ve
aralarındaki oran direkt ayarlanır.

2. Manometrik
respiratörler: Örnek; Bird ve Bennet'tir. Oksijen veya havayla çalışır.
Yardımcı solunuma da kolayca uyarlar. Kullanılmaları kolaydır. Fakat
özellikle çok şişmanlarda volümetrik respiratörler kadar etkili
değildirler.

Kalp masajı: Kalbi durmuş olan şahıslara en geç 5
dakika içinde kalp masajına başlanmalıdır. Daha geç kalındığı takdirde,
kalp yeniden çalıştırılırsa bile, şahıs bitkisel hayata girecektir.
Zira, beyindeki sinir hücreleri kansızlığa 4-5 dakikadan fazla
dayanamazlar.

Kalbi duran şahsın, derhal şuuru kaybolur ve
yere yıkılır. Fakat her şuuru kapalı veya baygın şahsın kalbi durmuş
demek değildir. Şuuru kapalı bir halde yatan şahsın kalbinin çalışıp
çalışmadığını anlamak için, önce nabzına bakılır, nabız alınamıyorsa
göğsün üzerinden kalp kontrol edilir, çalıştığına dair bir alamet
yoksa, derhal kalp masajına geçilir.

İki türlü kalp masajı
vardır: Açık masaj ve kapalı masaj. Pratikte uygulanan kapalı kalp
masajıdır. Açık kalp masajı, elle direkt olarak kalbin sıkıştırılması
suretiyle yapılır ki bu da ancak ameliyatlar esnasında mümkün olabilir
veya kapalı kalp masajında bir netice alınamazsa ve başka imkan da
yoksa, göğüs kafesinin kırılması suretiyle kalbe açık masaj
yapılabilir.

Kapalı kalp masajı: Etkili bir sun'i solunum
sağlanır sağlanmaz, etkili bir kalp masajına başlanmalıdır. Etkili bir
kapalı kalp masajı için hastanın sert bir yere yatırılması çok
mühimdir. Eğer hasta yatakta yatıyorsa, yatağın altına tahta vs. gibi
sert bir şey konulmalıdır. Kalp masajını yapacak şahıs hastanın sağına
geçer, hafifçe hastanın üzerine eğilir. Dirseklerini kırmadan sol
elinin ayasını göğüs kemiğinin (= sternumun) 1/3 alt bölümüne
yerleştirir. Bu elini artık hiç yerinden oynatmayacaktır. Sağ elini de
sol elinin üzerine koyar. Omuzlarından kuvvet alarak göğüs kemiğini 3-5
cm içeri itecek şekilde kuvvetle bastırır, yarım saniye bu vaziyette
bekler, sonra sağ elini gevşetir. Bu işleri ritmik olarak dakikada
60-70 kere tekrarlar. Etkili kalp masajı sırasında normal kan akımının
1/3'ü yaklaşık 30-50 mm cıva basıncıyla çevreye gönderilebilir. Kendine
getirme işini bir kişi tek başına yapıyorsa, arka arkaya 5 kalp masajı
yaptıktan sonra, sun'i solunum yapar ve aynı işi bu şekilde devam
ettirir. Kendine getirmeyi iki kişi yapıyorsa, yine her bir sun'i
solunuma karşılık 5 kalp masajı yapılmalıdır. Kapalı kalp masajına
hiçbir sebeple 5 saniyeden fazla ara verilmemelidir.

Kapalı
kalp masajının bazı komplikasyonları olabilir: Göğüs kemiği kırığı,
kaburga kırıkları pnömütoraks (göğse hava kaçması), hemotoraks
(akciğerleri örten iki tabakalı göğüs zarlarının arasında hava ve kan
toplanması), aort damarı yırtılması, dalak ve karaciğer yırtılması
gibi. Bunlara mani olmak için, elin göğüs kemiğindeki yerinden daha
aşağıda olan ksifoid (göğüs kemiğinin hançer şeklindeki alt ucu)
üzerine kaymamasına özellikle dikkat edilmelidir. Ayrıca göğüs
kemiğinin alt ucuna veya kaburgalar üzerine basınç tatbik
edilmemelidir. Tatbik edilen basınç çok ani ve çok şiddetli
olmamalıdır. Göğüs ve karın üzerine aynı zamanda basınç yapılmamalıdır:
Sun'i solunum esnasında kapalı kalp masajına ara verilmelidir.

Sun'i
solunum ve kapalı kalp masajıyla femoral (uyluk) veya karotis (boyun)
atardamarında nabzın alınması, göz bebeklerinin küçülmesi, morarmanın
gerilemesi ve normal solunumun geri dönmesi temel hayat desteğinin
başarıyla yapıldığının önemli bulgularıdır. Bu şekilde temel hayat
desteğini devam ettirirken, bir yandan da ileri hayat desteğinin
teminine geçilmelidir. Bu da mutlaka hastane şartlarında olmalıdır.

DİKKAT: Suni solunum ve kalp masajı sadece yeterli
donamıma sahip sağlık personeli ve bununla ilgili eğitim almış kimseler
tarafından yapılmalıdır. Bu konuda eğitim almadıkça kimseye müdahale
etmeyiniz, en kısa sürede 112 Acil hattını arayınız.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi