Kazalar ve Korunmanın İlkeleri

[Mc Zindan Ankara Style]

a) Kaza nedir?
Dünya Sağlık Örgütü’ nün tanımına
göre “önceden planlanmamış ve beklenmeyen ancak yaralanmayla sonuçlanan
bir olaya kaza denir.” Kazalar sonunda büyük maddi hasarların yanında
oldukça fazla insan da hayatını kaybetmektedir.
b) Toplum sağlığı açısından kazaların önemi
Her
gün izlediğiniz basın ve yayın organlarında çok değişik kaza haberleri
duyarsınız. Kaza sayısının hızlı bir şekilde artış göstermesi çok
sayıda ölüm ve sakat kalma durumlarını da beraberinde getirir. Diğer
bir ifadeyle kazalar toplumdaki sakatlık ve ölümlerin başta gelen
sebepleridir. Kazaların öneminin daha iyi kavranması için ülkemizdeki
kaza oranları, ölüm ve sakat kalma sayılarına bakmak gerekir.
Ülkemizde
kazaların gerçek boyutunu yansıtacak rakamlar tam olarak elde
edilememektedir. Türkiye’ deki kazaların %40’ ı trafik kazaları, %20’
si iş kazaları, %20’ si ev kazaları ve %5’ i ise ateşli silah
yaralanmalarıdır. Ayrıca tarımsal uygulamalar ve sportif etkinliklerde
de kazalar görülmektedir.
1994 yılı rakamlarına göre toplam
233.803 trafik kazası olmuş, bu kazalarda 5942 kişi ölmüş ve 104.717
kişi yaralanmıştır. Trafik kazalarının %97’sinin nedenisorumsuzluktur.
1992
yılında SSK’ ya kayıtlı olan 3.796.702. işçiden 138.464 iş kazası
saptanmıştır. Yani işçilerin %3.7!si iş kazası geçirmişlerdir.
Yaralanan işçilerin %2.48’inde kalıcı sakatlık meydana gelmiştir.%1.27
oranında ölüm meydana gelmiştir.
Hızlı bir artış göstererek insan
sağlığını olumsuz etkileyen kazalar meydana geliş şekillerine göre
gruplandırılabilir. Kazalar;
 Trafik kazaları
 İş kazaları
 Ev kazaları
 Spor kazaları
 Kitlesel kazalar
 Diğer kazalar olarak gruplandırılır.
•
Trafik kazaları: Günümüzde trafiğe çıkan araç sayısına göre hızlı bir
artış gösteren kaza grubudur. Ölümle sonuçlanan kazalarda ilk sırayı
alır. Adli olaylar grubuna giren trafik kazalarını, polise bildirmek
zorunludur.
• İş kazaları: Kişilerin gereği geçirdikleri
kazalardır. İş kazalarına örnek olarak inşaat kazalarını, yer altında
çalışanların geçirdiği kazalar örnek verilebilir. İş kazalarının büyük
kısmı, yoğunluğun diğer günlere göre daha fazla olduğu haftanın son
günlerinde meydana gelmektedir. En kısa sürede polise bildirilmesi
gereken kazalardır.
• Ev kazaları: Ev kazaları, genelde yanık,zehirlenme,kesici alet yaralanmalarından oluşur.
• Spor kazaları: Düşme, çarpışma, çarpma, burkulma gibi şekillerde meydana gelir.
• Kitlesel kazalar: Yangın, bina çökmesi gibi durumlarda meydana gelir.
• Diğer kazalar: Bu grup kazalara doğal afetler, uçak,gemi ve tren kazaları dahil edilebilir.

Kazalardaki
ölü sayısının çok yüksek olması nedeniyle uygulanacak ilk yardım
kuralları büyük önem taşır. Kazalarda uygulanan ilk yardımın on başarı
anahtarı vardır. Bunlar;
• Kaza sırasında zaman kaybetmeden ve telaş yapılmadan ilk yardım yapılmalıdır.
• Kazazedenin solunumunu kontrol edilir. solunum durmuşsa suni solunum yapılmalıdır.
• Kalp atışı kontrol edilir. eğer kalp atımı durmuşsa derhal kapalı kalp masajı yapılmalıdır.
• Kanamanın olup olmadığı kontrol edilir. kanama varsa hemen durdurularak kan kaybı önlenmelidir.
• Kazazedede şok durumu varsa fazla hareket ettirilmeden şoka karşı önlem alınmalıdır.
•
İlk yardım sırasında zamanın çok büyük öneme sahip olduğu
unutulmamalıdır. Bu amaçla kazazedenin durumunun kötüye gitmesini
önleyecek tedbirler alınmalıdır.
• Kazazedenin moralini yüksek tutmak için güven verici sözler söylenmelidir.
• Kaza yerinde, gereksiz kalabalıklar dağıtılarak halkın toplanması önlenmelidir.
• Kazazedenin, giysileri gereğinden fazla soyulmamalıdır.
• Kazazede, bütün imkanlar kullanılarak en yakın hastaneye taşınmalıdır.

b)Kazalardan
korunma: kazalardan korunma kişi faktörüne bağlıdır. Bunda en önemli
etken kişinin eğitimidir. Kişilerin sorumsuzluk,bilgisizlik ve
dikkatsizlik nedeniyle yaptıkları kazaların önlenilmesinde en önemli
araç, sağlık eğitimidir. Trafik kazaları gibi başkalarının hayatını da
tehlikeye düşüren durumlarda zorunlu olarak cezai yaptırımlara da
gidilmektedir. Çocuklar, yaşlılar ve hamileler kazalar açısından en
önemli risk grubunu oluşturmaktadır.
• Çocukların özellikle
yürümeye başlama dönemlerinde kazalarla karşılaşabilme riskleri yüksek
olmaktadır. Bu dönemlerde düşme büyük kaza nedenlerindendir.
• Evde kesici, batıcı araçlar ortada bırakılmamalıdır.
• Mutfatkat ocakta kullanılan tavaların sapları çarpılmayacak biçimde olmalıdır.
• Elektrik prizleri herhangi bir şeyle kurcalanamayacak şekilde kapatılmalıdır.
• Mutfakta böcek ilacı bulundurulmamalıdır.
• Bakım ve onarım işi daima alanında yetişmiş elemanlara yaptırılmalıdır.
• Sıvı gaz tüpleri sabun köpüğü ile kontrol edilmelidir.
• Küçük piknik tüplerinde geniş tencerelerle su ısıtılmamalıdır.
• Girilmesi yasak sulara girilmemelidir.
• Çocuklar kollarından tutularak kaldırılmamalıdır.
• Bebekler kundaklanmamalı ve yarı yüzüstü yatırılmamalıdır.
• Meyve ve sebzeler iyice yıkanılmadan yenilmemelidir.
•
Bir diğer risk grubu yaşlılardır. Yaşlıların bulunduğu evlerin
aydınlatılması, merdivendeki kırık basamakların onarılması
gerekmektedir.
• Hamilelerde vücut dengesinin bozulması nedeniyle kaza tehlikesi artar. Kaymaları önleyecek tedbirler alınmalıdır.
• İş hayatında araç gereç güvenliği, yapılan uygulama ile ilgili koruyucu önlemlere dikkat edilmelidir.
• Aydınlatma yeterli olmalıdır.
• Kişiler yaşlarının ve yeteneklerinin üzerinde bir işle görevlendirilmemelidir.
• Yapı işlerinde güvenlik halatı gibi araçlar kullanılmalıdır.
• Tarım ilaçlamalarında rüzgar arkaya alınmalıdır, serpinti önlenmelidir.
• Hiçbir yiyecek kabına zehirli madde konulmamalıdır.
• Tüm spor etkinliklerinde yapılan hareket, tekniğine uygun olmalıdır.
• Çocuk parkalarında düşmeleri, çarpmaları önleyecek önlemler alınmalıdır.
• Toplum bireyleri ilk yardım konusunda eğitilmelidir.
• Alkollü araç kullanmamalı, emniyet kemeri takılmalıdır.
Kaza
geçiren kişilere yardım etmek her insan için bir görevdir. Yardım
ederken kişi kendi güvenliğini tehlikeye atmamalıdır. Örneğin, elektrik
çarpması ve boğulmalarda olduğu gibi kişi kendi güvenliğini sağlamadan
yardıma kalkışırsa hayatını kaybedebilir.
Kazalardan korunmanın
temel ilkelerinden birisi de insanların sürekli olarak eğitilmesidir.
Sürekli eğitim ve yapılan kontrollerde bir çok kaza önceden önlenir.
Kaza sırasında kopan organın tekrar yerine dikilebilmesi için tekniğine
uygun olarak sağlık kuruluşlarına taşınması gerekir. Kopan organın
ayrılma yerine ve vücudun bu kısmına tentürdiyot ve benzeri maddeler
asla sürülmemelidir. Bu maddeler yaranın ağzını açarak kanamayı
hızlandırır.
Kaza sırasında kopan organların soğuk bir ortamda ,
ancak dondurulmadan sağlık kuruluşuna nakledilmelidir. Kopan organ asla
buz veya buzlu suya doğrudan temas ettirilmemelidir. Önce kuru bir kaba
veya poşete konulmalıdır. Daha sonra bu poşet soğuk bir başka kaba ya
da buzlu kaba oturtularak taşınmalıdır. Taşıma sırasında organın
dondurulmamasına özen gösterilmelidir. 6 saat içinde bir sağlık
kuruluşuna ulaştırılmalıdır.

3- Bilinç Kaybı ve Şok
Normal
olarak insanlar beş duyu organlarıyla çevrelerinde meydana gelen
olayları algılayarak gerekli tepkileri gösterirler. İnsanların bu
normal durumuna bilinçlilik hali denir. Bilinçlilik hali herhangi bir
kaza nedeniyle ortadan kalkar. Kişinin beş duyu organıylaalgılama
yapamamasına bilinç kaybı denir.
Bilinç kaybının bir çok nedeni ve belirtisi vardır. Bilinç kaybının nedenleri;
 Beyin kanamaları
 İsteri nöbetleri
 Bayılma
 Zehirlenmeler
 Alkol koması
 Şeker koması
 Yüksek ateş
 Baş travmaları
 Epilepsi (sara) ve sinir sistemini bozan hastalıklardır.
Bilinç
kaybının sebebi araştırılmalı daha sonraki uygulamalar için bilinç
kaybının derecesi ortaya konulmalıdır. Bilinç kaybının farklı
dereceleri vardır. Uyuklama, dalgınlık durumu, bayılma ve koma
şekillerinde meydana gelir. En tehlikelisi koma durumudur.
Genelde
bilincin kaybedilmesi çevreden kaynaklanır. Dolayısıyla bilinç kaybına
uğrayan kişi bulunduğu çevreden uzaklaştırılır. Eğer bilinç kaybının
nedeni ortam değilse bilincini kaybeden kişi yüzüstü veya yarı yüzüstü
durumda yatırılır. Bu şekilde yatırmadaki amaç dilin boğazı kapayarak
soluk almasını önlemektir. Bu şekilde yatırıldıktan sonra ağız içi
kontrol edilir ve toprak gibi şeyler temizlenir. Solunum tıkanıklığı
hırıltıdan anlaşılabilir. Hayatın tehlikeye girdiği dönemlerde ilk
yardım ABC’ si uygulanır. İlk yardım ABC’ si Airway, Breathing ve
Circulation terimlerinin ilk harflerdir. İlk yardım ABC‘ si;
a) Hava yolunun açılması
b) Solunumun düzeltilmesi
c) Dolaşımın sağlanması, uygulamalarını kapsar.
Bilinç
kaybına uygun olarak yatırılan hastanın boğazı parmakla kontrol
edilerek temizlendikten sonra kemer kravatı gevşetilir. Gömleğinin
düğmeleri açılır. Kesinlikle su veya başka bir içecek verilmemelidir.
Bu durum kişin boğulmasına yol açabilir. Aynı şekilde ayılması amacıyla
tokat atma, sarsma gibi davranışlar kesinlikle yapılmamalıdır.
Bilinç
kaybı nedenlerinden birisi de bayılmadır. Bayılmanın nedeni oldukça
farklıdır. Kan tutması ani heyecan, ani korku gibi durumlar bayılmaya
neden olabilir. Bayılma sırasında beyine yeterince kan gitmez. Buna
paralel olarak beyin oksijen alamaz. Bayılan kişinin önce renginde
sararmameydana gelir. Ondan sonra kişide bayılma meydana gelir. Bu
durumdaki kişinin kemeri ve kravatı gevşetilirken gömlek düğmesi de
açılır. Böylece bayılan kişinin rahatlaması sağlanır. Kısa sürede
ayılmaz ise yan yatırılarak hekime haber verilir. Kişi bayılacağını
hissedebilir. Bayılacağını anlayan kişi kalçalarını sıkıştırıp, karın
kaslarını içeri çeker ve bacak kaslarını gergin duruma getirirse
bayılmasını önleyebilir.