Kan Grupları

[Mc Zindan Ankara Style]

Kırmızı
kan hücrelerinin üzerlerinde bulunan ve diğer kanlarda ?antijen?
özelliği gösteren maddelere göre insan kanlarının gösterdiği farktan
doğan sınıflar.

Yirminci yüzyıldan önceki kan nakli denemeleri
vahim ve düş kırıklığına sebeb olacak sonuçlar vermişti. 1900
yıllarında Karl Landsteiner kanın dört ana grupta olduğunu, bu
grupların kişiden kişiye farklı bulunduğunu gösterdi. Bu gruplama ABO
sistemi olarak bilinir. Landsteiner?in buluşu kan naklinde emniyetlilik
yolunu açtı. 1940 yılında yine Landsteiner ve çalışma arkadaşı
Amerikalı Patolog Alexander S.Wiener, kan gruplamada yeni bir sistem
keşfettiler. Rhesus türü maymunlarda yapılan çalışmalarla ortaya
çıkarılmasından dolayı bu sisteme ?Rh sistemi? denildi.

ABO
sistemi: Bu sisteme göre her kişi dört kan grubundan birine girer.
Gruplar A, B, AB ve 0?dır. Ayırma işi, kırmızı kan hücreleri ve
plazmada bulunan özel proteinlere göredir. Plazmadaki proteinler
?aglutininler?, alyuvarların üzerindekiler ise ?aglutiojenler? olarak
adlandırılırlar. A ve B diye adlandırılan iki cins aglutinojen, a
(alfa) ve b (beta) olarak adlandırılan iki cins aglutinin vardır. A
grubu bir kişi alyuvarlarında A aglutinojenini ve plazmasında b
aglutinini taşır. Bu kişinin kanı B aglutinojeni ve a aglutinini
taşıyan B grubu bir kişiye verilirse alcının kanındaki a aglutininleri
verenin A aglutinojeniyle birleşir ve çöker. Bu çökme vücûdun her
yanında olur ve hayatla bağdaşmaz. Verilen kan oldukça az miktardaysa
ortaya çıkan az miktar çökelti, çeşitli damarları tıkayarak birçok
organlarda hasar yapar.

AB grubundaki kişiler A ve B
aglutinojenlerine sâhiptirler. Ancak bunların plazmasında aglutinin
bulunmaz. 0 grubunda ise hiç aglutinojen olmayıp a ve b aglutininleri
vardır. Tabloda kan gruplarına göre aglutinojen ve aglutininler
gösterilmiştir.

Alyuvarlardaki Plazmadaki

Kan Grubu Aglutinojen Aglutinin

AAb (Anti A)

BBa (Anti B)

ABAB(-)

0(-) (Yok)a,b (Anti A ve B)

Tabloda
görüldüğü gibi grupların adlandırılması aglutinojenlerine göre
olmaktadır. Aglutinini olmayan AB grubuna ?genel alıcı? grup,
aglutinojeni olmayan 0 grubuna da ?genel verici? grup isimleri
verilmiştir. Tabloya bakarsak: Bir kan naklinde aynı harfli aglutinojen
ve aglutinin karşılaşınca, çökelme (aglütine durumu) olacağı anlaşılır.


Rh sistemi: Rhesus proteini veya diğer adıyla Rh faktörü,
kırmızı kan hücreleri üzerinde bulunan bir özel proteindir. Rh
faktörüne göre iki tür kan ayrılır, Rh (+) ve Rh (-); yâni Rh
proteinine sâhip veya sâhib olmayan kanlar. Rh (+) kişiye Rh (-) kan
verilmesi hiçbir reaksiyon ortaya çıkarmaz. Rh (-) kişiye Rh (+) kan
verilince ilk nakilde bir olay ortaya çıkmaz. Ancak bu sırada alıcının
kanının serumunda verilen kanın Rh faktörüne karşı ortaya çıkan Anti Rh
antikorları teşekkül eder. Aynı durum Rh (+) baba ile Rh (-) anneden
doğan Rh (+) çocukta da söz konusudur. Çünkü Rh negatif olan annenin
serumunda çocuğun Rh (+) antijenine karşı anti Rh antikorlar meydana
gelir. Bu antikorlar müteakip hamileliklerde annenin kanıyla fetüsa
geçtiğinde doğum sırasında veya hemen sonra hemolitik anemi ve buna
bağlı ölümle biten durumlar ortaya çıkar. İkinci Rh (+) kan vermede
birinci nakilde vücûdun meydana getirdiği anti Rh antikorları verici
kanıyla reaksiyona girer ve damar içinde çökelme ortaya çıkar. Âcil kan
değişimi uygulanmazsa bu durum hayatla bağdaşmaz.

Çocuğun kan
grubu ana-babasına benzemeyebilir: Çocuğun kan grubu, baba veya
anasınınkine benzer. Bâzan her ikisine de benzer veya her ikisine de
benzemez. Eğer çocuğun kan grubu, ana-babasının kan grubundan başka
türlü olmasaydı, yeryüzünde yalnız iki çeşit kan grubu bulunurdu. Çünkü
bütün insanlar, bir erkekle bir kadından meydana gelmişlerdir.

Hamilelik, lohusalık, narkoz, radyoterapi ve arsenikli ilâçlar bâzan
kan grubunu değiştirir. Bir insanın kan grubu değişince anasının da,
babasının da kan grubuna benzemeyebilir. Bu bakımdan aynı ana-babadan
meydana gelen çocukların kan grupları iki çeşit değildir. Kan grupları
sistemler şeklinde incelenmektedir. Meselâ ABO, Rh sistemi gibi başka
kan grubu sistemleri de bilinmektedir. Daha başka bilinmeyenlerin de
bulunduğu söylenmektedir. Her kan grubu sistemi, diğer sistemlerden
müstakil olarak çalışmaktadır.Tıbbî tatbikatta, yâni hastalık ve
tedâviyi ilgilendiren kan grubu uyuşmazlıklarında herkesin bildiği
yukarıdaki ABO ve Rh sistemleri önemlidir.

ABO sistemindeki kan gruplarından;

1. Sıfır (0) grubunda, kişiler 0 ve 0 genlerini taşır ve homozigottur (iki geni aynı).

2. A grubundakinin genleri, A ve 0?dır (heterozigot, yâni iki geni farklı) veya A ve A?dır (homozigot).

3. B grubundakilerin genleri, ya B ve B?dir (Homozigot) veya B ve 0?dır. (heterozigot).

4. AB grubundakinin genleri ise, A ve B?dir. (heterozigot).

Mesela,
A grubundaki heterozigot bir erkeğin toplam spermlerinin yarısı A,
yarısı da 0 genini taşır. B grubundaki heterozigot bir dişinin yumurta
sayısının yarısı B, yarısı da 0 genini taşır. Bu vasfa hâiz kimseler,
evlendiklerinde aşağıdaki şemada görüldüğü gibi, ABO sisteminin dört
grubunda da, yâni A, B, AB, 0 gruplarında da çocukları olabilir.

Bunu açıklayalım:

1.
Birinin A genini taşıyan yumurta veya sperm, diğerinin 0 genini taşıyan
üreme elemanı ile bir embriyon yaparsa bundan A grubunda çocuk olur.

2. B geni 0 ile birleşince B grubunda,

3. A geni B geni ile birleşince AB grubunda,

4.
0 geni 0 geni ile birleşince 0 grubunda çocuk veya çocuklar olur. Rh
sisteminde de Rh (+) olan bir kimse, heterozigot ise, yâni genlerinden
biri (+), diğeri (-) ise, kan grubu Rh (-) olan biri ile evlenince,
çocukların kan grubu Rh (+) da olabilir, Rh (-) de olabilir. Yukarıdaki
sistemde genlerin A, B ve (+) genleri, 0 ve (-) genlere karşı baskın
(dominant) olup, onların özelliklerini örter.

Diğer kan grubu sistemlerinde de durum böyledir.

Ülkemizde
ve dünyada yaygın olarak kullanılmakta olan kan grup sistemleri, ABO ve
Rh sistemleridir. ABO grup sistemine göre kan grupları, A, B, AB ve O
grubu diye dörde ayrılırken, Rh sistemine göre ise, RhD Pozitif ve RhD
Negatif diye ikiye ayrılır. Her iki sistem birlikte kullanıldığından,
ortaya sekiz farklı kan grubu çıkar. Ancak kan grupları, sadece bununla
sınırlı değildir. Bazı kişilerde hem ABO grup sistemine ait alt gruplar
(A1,A2,gibi) ve hem de Rh sistemine ait alt gruplar (D,d,C,c,E,e,gibi)
bulunmaktadır. Bir kanın "Rh Negatif" diye nitelenebilmesi için bu alt
grup antijenlerinden hiçbirinin bulunmaması gerekir. Ülkemizde CD
pozitifliğine oldukça sık rastlanırken, DE pozitifliği daha
nadirdir.Genel olarak bakıldığında Rh D pozitifliği %85-90 arasında
değişmektedir. Kaynaklar


<li>[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
</li>Rehber Ansiklopedisi