Karamanoğulları Beyliği

[Mc Zindan Ankara Style]

Türkçe'den başka dilin konuşulmasını yasaklayan Karamanoğulları,
Osmanoğulları'nın en büyük rakibi idi. Anadolu'da yaklaşık 230 yıl hüküm
süren bu beylik, Türkmen beyliklerinin Osmanoğulları'dan sonra en
önemlisi, en kudretlisidir. Merkezi Karaman (o zamanki adı Larende) olan
geniş bir bölgede, güçlü bir devlet olarak hüküm sürmüş ve Büyük Selçuklu
Devleti'nin halefi, Anadolu'nun hakimi olmak için Osmanlılarla mücadele
etmişlerdi. "Karaman Tacı" bir prenslik değil, bir krallık
sayılmıştır.

Konya'yı yani Türkiye Hâkanlığı'nın sabık başkentini ellerinde tutan
Karamanoğulları, Selçuklular'ın halefi olarak kendilerini takdim
eylemişlerse de, Osmanoğulları'nın jeopolitik vaziyetinden, gazalarının
yarattığı prestijden ve hükümdarlarının emsalsiz dehâsından mütevellit
bulunan rekabet ve üstünlüğü karşısında, bu iddiaları hayalden öteye
gidememiştir. Anadolu Birliği'ni yapmak ve Türkiye Hâkanlığı'nı yeniden
inşa etmek istiyen Osmanoğulları'na en büyük güçlük çıkartanlar,
Karamanoğulları'dır. Osmanlılar'ın şevket ve azametini zedelemek, mümkünse
yıkmak için, Avrupa Hıristiyan devletleri ile bile ittifak
akdetmişlerdir.

Karaman Türkmen Beyliği, 1250 yıllarından 1487'ye kadar takriben 237
yıl sürmüştür. Fakat son yıllar, mutlak Osmanlı hâkimiyeti altında geçmiş
ve Karamanoğulları, İçel'de küçük bir toprak parçası ile iktifa
eylemişlerdir. Karamanoğulları, 1308'e kadar Türkiye Hâkanlığı'nın bir
parçasını meydana getirmişler ve Selçukoğulları'na tabî olmuşlardır. Hattâ
Selçukoğulları'nı İlhanlı boyunduruğundan kurtarmak için millî ihtilâller
çıkarmışlar ve Memlûk Türkleri tarafından desteklenmişlerdir.
Karamanoğulları'nın Orta Anadolu'da prestijleri bu yüzden İlhanlı
tahakkümünden bıkan Türk halk tabakaları arasında çok artmıştır.

1335'e kadar Karamanoğulları, mecbur oldukça İlhanlılar'a tabî
olmuşlar, fakat bu tâbiiyet bağını koparmak için her türlü fırsatı
kullanmışlardır. Bu tarihten sonra istiklâl kazanmışlarsa da, Memlûk
tesiri ülkeden eksik olmamıştır. Karamanlılar, Memlûkler'in hâkimiyet
sahasına doğru yayılma temayülleri gösterdikleri için, arada çatışmalar
olmuştur. 1399'dan 28 temmuz 1402 ye kadar 3 yıl Karaman Beyliği, Osmanlı
İmparatorluğu'na katılmış, Ankara felâketinden sonra Timur tarafından,
eskisinden daha genişçe olarak diriltilmiştir. 1399'a takaddüm eden
senelerde de Karamanlılar, Osmanlı nüfuz sahasına girmişler, hattâ onu
metbû tanımışlardır. 1417'de Memlûkler'i metbû tanımışlar, fakat az sonra
tekrar Osmanlılar'ı metbû tanımaya mecbur olmuşlardır. Bununla beraber her
fırsatta Osmanlılar'a baş kaldırmaktan geri durmamışlardır.

1250 yılından 1256 yılına kadar, takriben 6 yıl Ereğli, 1256 yılından
1261'e kadar takriben 5 yıl Ermenek, Beylik başkenti olmuştur. Sonra
başkent o zaman daha çok "Lârende" denen Karaman şehrine nakledilmiş,
sonuna kadar bu şehirde kalmakla beraber Konya, zaman zaman, ülkenin en
büyük şehri olmak haysiyetiyle taht şehri de olmuş ve bazı beyler burada
oturmuşlardır.Karamanoğulları, Oğuzlar'ın Kaçar boyu beylerinden olan
Ahmed Sâdeddin Bey'in oğlu Nûre Sûfî Bey'den inmişlerdir. Nûre Sûfî Bey,
Eretna Bey'in halası ile evli idi.

2,5 asırlık tarihleri boyunca Karaman toprakları büyüyüp küçülmüştür.
Önceleri asıl İçel'e yani Göksu'nun batısında kalan topraklara, Manavgat
Çayı'nın doğusunda kalan topraklarla Alâiye'ye, Ermenek, Hadım, Bozkır,
Karaman, Ereğli taraflarına hâkim olmuşlardır. Zaman zaman Konya'ya
girmişlerse de, Selçukoğulları namına hareket etmiş, hükümdarlık iddia
etmemişlerdir. Anadolu'da İlhanlı hâkimiyeti kalktıktan sonra Konya'yı,
Ankara'ya kadar ele geçirmişlerdir. 1417'de Tarsus'u Memlûkler'e
bırakmışlar, 1433'te Beyşehri'ni Osmanlılar'dan almışlar, 1437'de
Kayseri'yi Osmanlılar'a vermişler, fakat Develikarahisar sonuna kadar
Karamanlılarda kalmış, 1465'te Osmanlılar tarafından Akşehir, Beyşehir ve
Ilgın'dan da çıkarılmışlardır.

En geniş şekliyle Karaman beyliği, bugünkü Türkiye'nin şu vilâyet ve
kazalarına yayılmıştır: Konya, Niğde, Kayseri, Ankara, Nevşehir, İçel,
Kırşehir vilâyetlerinin tamamı, Antalya vilâyetinin doğu yarısı.
Ankara'daki Ahi Cumhuriyeti, Karaman nüfuz ve tâbiiyetinde bulunmuştur.
Karamanlılar, batıya doğru Antalya, İsparta, Afyon sahalarında zaman zaman
yukarıda gösterilen sınırları da aşmışlardır. Yukarıda gösterilen
topraklar, 146.000 km2 tutmaktadır. Bu topraklarda o zamanlar 2 milyon
nüfus olduğunu tahmin edebiliriz. 1360'a doğru olan sınırlârıyla Karaman
beyliği, 100.000 km2 kadardı.

l. Mehmed Bey'in Türkçeyi Türkiye'nin Tek Resmî Lisanı Olarak İlânı (13
mayıs 1277) Karamanoğlu I. Mehmed Bey, Selçuklu Hanedanı namına Konya'da:
"Bugünden sonra divanda, dergâhta, bârgâhta, mecliste ve meydanda
Türkçe'den başka dil kullanılmaması" hakkındaki mühim fermanını
neşretmiştir. Bu suretle resmî devlet işlerinde kullanılan Arabça ve
bilhassa Farsça'nın hâkimiyetine büyük bir darbe vurulmuştur.
Osmanoğulları, Türkçe'nin mutlak hâkimiyetini XVI. asırda temin
eylemişlerdir. Mehmed Bey'in fermanı, Türk kültür tarihinin mühim
hâdiselerindendir. Bugün "Dil Bayramı" olarak her yıl 13 Mayısta
Karaman'da uluslararası çapta kutlanmaktadır.

Ereğli'de hüküm süren devletin kurucusu Nûre Sûfî Bey, Mut'a bağlı
Sinanlı yakınlarında Değirmenlik mevkiinde gömülüdür. Yerine geçen büyük
oğlu ve hanedana adını veren Kerîmeddin Karaman Bey, başkenti Ermenek'e
götürmüştür. Karaman Bey, III. Sultan Kılıç Arslan'ın kızı ile
evlenmiştir. 6 kardeşini tanıyoruz: Kemâleddin Bey, Oğuz Han Bey, Timur
Han Bey, Hayreddin Bey, Zeynelhac Bey ve Bunsuz Bey. Bu son ikisi, 1261'de
Konya'da öldürülmüşlerdir.

Karaman Bey, 8 oğul bırakmıştır: Şemseddin Mehmed, Güneri, Bedreddin
Mahmud, Kasım, Zekeriya, Tanu, Halil ve Ali beyler. Karaman Bey'in yerine
I. Mehmed Bey, sonra kardeşleri Güneri ve Mahmud beyler, sonra Mehmed
Bey'in oğlu Yahşi Han Bey geçmişlerdir. Mehmed, Zekeriya ve Tanu Beyler,
1283'te şehit olmuşlardır. Mahmud Bey de şehîden ölmüştür. Yahşı Han Bey,
Konya'da 4 yıl saltanat sürmüş, yerine amcası Mahmud Bey'in oğulları
Bedreddin I. İbrahim ve Alâeddin Halil Mirza beyler geçmişlerdir. Halil
Mirza Bey, 1312-1333 arasında devletin başkumandanı idi. Ölünce yerine
tekrar I. İbrahim Bey, sonra İbrahim Bey'in büyük oğlu Fahreddin Ahmed
Bey, sonra ortanca oğlu Şemseddin Bey, onun öldürülmesinden sonra Mahmud
Bey'in oğullarından Hacı Sûfî Burhâneddin Musa Bey, tahta
geçmişlerdir.

Musa Bey, 5 sene Mut'u başkent yapıp saltanat sürmüştür; tahta geçmeden
Ermenek beyi idi. Küçük kardeşi ve Mahmud Bey'in küçük oğlu, İsâ Bey'dir.
Musa Bey'den sonra tahta, İbrahim Bey'in küçük oğlu Seyfeddin Süleyman Bey
geçti. Amcası Musa Bey, Mut'ta saltanat sürerken, Süleyman Bey 5 sene
Karaman'da beylik yapmıştı. 11 Ocak 1350'de de Eretnalılar'a esir
düşmüştür. Öldürülünce yerine Halil Mirza Bey'in büyük oğlu I. Alâeddin
Ali Bey geçti. Halil Mirza Bey'in diğer oğulları 1370 yıllarında ölen
Seyfeddin Süleyman, Dâvûd, İshak ve Hızır Beyler'dir. Süleyman Bey'in oğlu
Şeyh Hasan Bey'le İshak Bey'in oğulları Gıyâseddin ve Emîr Şâh Beyler'i de
tanıyoruz. Alâeddin Ali Bey, 41 yıl süren bir saltanat devresi geçirdi.
Orhan Gazi, I. Murad ve Yıldırım Bâyezid ile muasırdır. I. Murad'ın kızı
ve Yıldırım'ın kızkardeşi Nefise Sultan'la evlenmiştir. 1398'de
kayınbiraderi Yıldırım Bâyezid tarafından esir alınmış ve idam edilmiştir.
Tahta çıkmadan önce, Konya beyi idi.

Alâeddin Ali Bey'e, Nefise Sultan'dan doğan oğlu Nâsıreddin
(Gıyâseddin) II. Mehmed Bey halef oldu. Ana tarafından I. Murad'ın torunu,
ikinci derecede amcası idi. 1399'dan 1402 ağustosuna kadar 3 yıl Bursa'da
dayısı Yıldırım'ın yanında yaşadı. Bu yıllarda Osmanlılar, Karaman
Beyliği'ni ilga etmişlerdi. II. Mehmed'in ilk beyliği 1398-1399
arasındadır. 1402'de tekrar bey oldu. 1418'de tahtı kardeşi II. Alâeddin
Ali Bey'e bıraktı, fakat ertesi sene tekrar avdet etti. Daha 4 yıl tahtta
kalıp Osmanlılarla yaptığı bir muharebede öldü. Yerine tekrar kardeşi II.
Alâeddin Ali Bey geçti. 1411'de Bursa'ya giren bu II. Mehmed'dir. 1406'da
Kırşehri yakınlarında Mâliye ovasında dayısının oğlu Çelebi Sultan Mehmed
ile buluşup görüşmüştür. 1414'te Çelebi Mehmed, Konya'yı işgal etmiş,
fakat boşaltmıştır. 1418'de de Memlükler, Konya'yı ve Karaman'ı işgal
etmiş, II. Mehmed'i esir eylemişlerdir. Onun l yıllık son saltanat
fasılası, bu esaret dolayısiyledir.

II. Alâeddin Ali Bey de, 1398-1402 arsında Bursa'da oturmuştur; daha
önce Niğde beyi idi. 1418'de Kahire'ye gitmiş, Osmanlılar'a karşı Memlûk
ittifakını aramıştır. I. Mehmed'in damadıdır. Kızkardeşi de Yıldırım
Sultan Bâyezid ile evliydi. Bu suretle Yıldırım, II. Mehmed'in hem
eniştesi, hem dayısı olur. Diğer kardeşleri Hüsâmeddin Mahmud Bey'dir.
Alâeddin Ali Bey'den sonra tahta, II. Mehmed'in 2. oğlu II. İbrahim Bey
geçmiştir. II. Mehmed'in büyük oğlu Mustafa Bey, 17 yıl velîahd olmuş,
1414'te Osmanlılar'a esir düşmüş, 1418'de öldürülmüştür. II. İbrahim'in
diğer kardeşleri İsâ, Alâeddin Ali, Mirza ve 1471 sonunda Edirne'de ölen
Karaman Beyler'dir. Mirza Bey'in oğlu Hacı Hamza Bey'in oğlu Mustafa Bey,
1501'de atalarının tahtını ele geçirmek istemiş, fakat öldürülmüştür.

İsa Bey, 1423'ten 1426'ya kadar 3 yıl tahta hak iddia etmiştir. 1426'da
Kahire'de bulunmuş, 1430 sıralarında Osmanlı hizmetine girip sancakbeyi
olmuş, 1437'de öldürülmüştür. Çelebi Sultan Mehmed'in damadı idi. Çelebi
Sultan Mehmed, II. ibrahim Bey'le kardeşlerinin aynı zamanda ikinci
derecede amcaları olur. II. İbrahim Bey de kardeşi İsa Bey gibi Çelebi
Sultan Mehmed'in damadı olmuştur. Bütün bu içli, dışlı akrabalık,
Osmanlı-Karaman rekabetini, hattâ düşmanlığını söndürmekten uzak
kalmıştır. II. Mehmed'in kızı Karamanoğlu II. İbrahim Bey'le evlenmiştir.
40 yıl tahtta kalan II. İbrahim, Konya Kavalası'nda (Kâvele/Gâvele)
ölmüştür. 1437'de kayınbiraderi II. Sultan Murad, Konya'ya gelmiştir.

II. İbrahim Bey'in son zamanlarında, yani Fâtih çağında devlet, iyice
Osmanlı nüfuzuna düşmüştür. Fâtih, II. İbrahim'in bir kızı ile 1458
sıralarında evlenmiştir. II. İbrahim'in 7'si ana tarafından Osmanoğlu olan
10 oğlu vardı: İshak, Pîr Ahmed, Kasım, 1446 başlarında ölen Alâeddin,
Karaman, Süleyman, Nûre Sûfî, Yâkub, Küçük Mustafa ve Mehmed Beyler. İlk
üç oğlu İshak, Pîr Ahmed ve Kasım Beyler, birbirini müteâkıb tahta
geçmişlerdir.

İshak Bey, 40 yıl babasının veliahdı ve tahta geçmeden Silifke beyi
idi. Birkaç aylık bir saltanattan sonra Fâtih'in büyük düşmanı ve rakibi
Uzun Hasan Bey'e iltica etmiştir. 1465'te Diyarbakır'da ölmüştür. Oğlu ve
zevcesi, 1471'de Osmanlılar'a esir düşmüştür. Yerine geçen kardeşi Pîr
Ahmed Bey, Konya'yı başkent yapıp 5 yıl saltanat sürmüştür. Otlukbeli
meydan muharebesinde Fâtih'in karşısında ve Uzun Hasan'ın safında idi.
Kızı Halime Hatun, 1508'de ölmüştür. Yerine geçen Kasım Bey, bir Osmanlı
sancakbeyi derekesine düşmüş, saltanat yıllarının çoğu da ülkesinden
uzakta, taht müddeîsi sıfatıyla geçmiştir. 1464'te o da ağabeyi İshak
Bey'le beraber Uzun Hasan Padişah'a iltica etmişti. O da Otlukbeli'nde
Uzun Hasan'ın safında yer almıştır. 1482-1483'te Osmanlılar'm İçel
sancakbeyi olmuştur.

Kasım Bey'in yerine damadı Turgutoğlu Mahmud Bey geçmiş ve
Osmanlılar'ın İçel sancakbeyi olarak 4 yıl İçel'de hüküm sürdükten sonra
burada da tutunamayıp 1487'de Memlûkler'e iltica etmiş, böylece II. Sultan
Bâyezid'in ilk yıllarında, Karaman meselesi tamamen kapanmış, Türkiye'nin
birliği mevzuunda Osmanoğulları, büyük bir adım atmışlardır. Kasım Bey'in
3 de oğlu vardı.

"Taht-ı Karaman" denen merkezi Konya olan Karaman eyaleti yani
beylerbeyiliği, önceleri en seçkin Osmanlı şehzadelerine verilmiş, bu
şehzadeler "Taht-ı Karamân'a oturmuş" yani Karaman kralı olmuşlardır.
Bunlar, Fâtih'in büyük oğlu ve veliahdı Şehzade Mustafa, Fâtih'in küçük
oğlu Şehzade Cem, II. Bâyezid'in büyük oğlu ve velîahdi Şehzade Dâmâd
Abdullah, II. Bâyezid'in oğullarından anası Karaman prensesi olan Şehzade
Şehenşâh ve bunun oğlu Şehzade Mehmed-Şâh'tan ibarettir. Daha sonra
Karaman eyaleti, hanedan dışından beylerbeyilere verilmiştir.
İmparatorluğun sonuna kadar, Tanzimat'tan sonra Konya vilâyeti (eyaleti)
denen Karaman beylerbeyiliği, aşağı yukarı tarihî Karaman beyliğinin
sınırlarına tekabül ediyordu.

Karamanoğulları (Tarih Sırasına Göre)

1. Nûre Sûfî Bey (başkenti: Ereğli) (1250?-1256?)
2. Kerîmeddin
Karaman Bey (Başkenti: Ermenek) (1256?-1261)
3. Şemseddin I. Mehmed Bey
(1261-1283)
4. Güneri Bey (1283-19.IV.1300)
5. Bedreddin (Mecdeddin)
Mahmud Bey (19.IV. 1300-308)
6. Yahşı Han Bey (1308-1312=4) (Başkenti:
Konya)
7. Bedreddin I. İbrahim Bey (1312-1333-21+1348-1349)
8.
Alâeddin Halil-Mirza Bey (1333-1348)
9. Fahreddin Ahmed Bey
(1349-2.1.1350)
10. Şemseddin Bey (2.1.1350-1351)
11. Hacı Sûfi
Burhâneddin Musa Bey (Başkenti: Mut) (1351-1356)
12. Seyfeddin Süleyman
Bey (1356-1357)
13. Dâmâd I. Alaeddin Ali Bey (1357-1398)
14.
Sultanzâde Nâsıreddin (Gıyâseddin) II. Mehmed Bey (1398-1399-l
15.
Dâmâd Bengi II. Alâeddin Ali Bey (1418-1419=l+1423-1424)
16. Dâmâd II.
İbrahim Bey (1424-1464)
17. Sultan-zâde İshak Bey (1464)
18.
Sultan-zâde Pîr-Ahmed Bey (1464-1469=5)
19. Kasım Bey
(1469-1483=14)
20. Turgutoğlu Mahmud Bey (1483-1487=4)