Tarihi Amasya Evleri-Resimli

[Mc Zindan Ankara Style]

Amasya kent dokusunun çeşitli yerlerinde, özellikle Yeşilırmak sahil
şeridinde görsel bir şekilde yer almakta olan geleneksel Osmanlı Evi
örnekleri Amasya mimarî yapıları içerisinde önemli bir grup teşkil
etmektedir.


Amasya evleri, daha çok 19. yüzyıla ait olup, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat
Varlıklarını Koruma Kanunu'na istinaden Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını
Koruma Kurulu’nun 05.05.1992 gün ve 2364 sayılı kararı ile tescil edilerek
koruma altına alınmışlardır.


Bu konutlar, Hımış ve Bağdadî teknikle yapılmış örneklerdir. Genellikle yan
yana, bitişik nizâm olarak düzenlenmiş olan bu konut mimarisinin güzel
örneklerini Yalıboyu Evleri olarak bilinen konut dokusu oluşturmaktadır.




Yeşilırmak kenarında, tarihi sur duvarı üzerine, ahşap çatkı arası kerpiç
dolgulu olarak, kırma ya da beşik çatı üzeri oluklu kiremitle örtülü bir
biçimde düzenlenmiş olan ve geleneksel Osmanlı evinin bütün özelliklerini
bünyesinde taşıyan bu evler Amasya’nın tarihsel kimliğiyle uyumlu bir
görünüm arz etmektedir.


Evler, bodrum üzeri tek kat ya da iki katlı olarak düzenlenmişlerdir. Bazı
uygulamalarda birinci kat üzerinde bazı uygulamalarda ise ikinci kat
üzerinde köşk olarak bilinen şahniş yer almaktadır. Genellikle avlulu ve
bahçelidir. Özellikle haremlik ve selamlık tarzda düzenlenmiş örneklerde
bahçe ortada kalmakta ve konutlar dışa kapalı bir görünüm almaktadır. Bu
dışa kapalılık diğer konutlarda bazen yüksek bir bahçe duvarı nedeniyle
karşımıza çıkmaktadır.




Konutların ikinci kat uygulamaları genellikle dışa taşkın, cumbalı olarak
yapılmakta ve bu sayede hem evin plânında bir simetri oluşmakta hem de daha
fazla yer kazanmak söz konusu olabilmektedir. Özellikle Yalıboyunda tarihi
sur duvarı üzerine yapılmış olan konutlarda bu durumu çarpıcı bir şekilde
görmemiz olasıdır. Buradaki konut dokusu, eliböğründelerle desteklenerek
dışa taşırılmış ve böylece evlerin iç mekanlarında bir genişleme meydana
gelerek mekan kazanımı sağlanmıştır.




Taşıntılar sayesinde daha çok dışa açık, geniş ve aydınlık olan ikinci
katlar, alt katlara oranla daha fazla pencere uygulamasına olanak vermiştir.
Pencereler daha çok giyotin pencere tarzında ele alınmış ve üçlü gruplar
halinde düzenlenmiştir. Pencere önlerinde, dışarıdan bakıldığında içerinin
görülmesini engelleyen ahşap kafeslikler görülür. Günlük yaşam evlerin iç
mekanında, sofa (hayat) etrafında biçimlenen odalar içerisinde geçmektedir.
Bu odalarda genellikle ocak, şerbetlik, yüklük (gömme dolap), raf ve sedir
gibi işlevsel birimler bulunmaktadır. Ayrıca birkaç örnek dışında evlerde
bağımsız bir gusülhane bulunmadığı için de bazı odalarda büyük ve geniş
olarak düzenlenmiş olan yüklükler gusülhane (banyo) olarak
değerlendirilmiştir. Odalar içerisinde yer alan bütün bu birimler günlük
yaşamın ayrılmaz birer parçasıdırlar.


Evlerin iç mekanları içerisinde yer alan birimler dışında bahçe ya da avlu
içerisinde bulunmakta olan ve günlük hayatla bağlantılı başka birimlerde yer
almaktadır. Bunlar arasında su kuyusu ve ocak ilk göze çarpan birimlerin
başında gelmektedir. Hatta bazı örneklerde ekmek ihtiyacını karşılamak için
fırın yapılmış olduğu da görülmektedir. Bu nedenle denilebilir ki; Amasya
evlerinde gerek iç gerekse de dış mekanlarda yer alan bütün birimler
arasında kesintisiz bir bağlantı söz konusu olup bu bağlantı birbirini
tamamlayıcı niteliktedir.