Amasya : Jeolojik Yapı

[Mc Zindan Ankara Style]

Amasya ve çevresi çok farklı jeolojik dönemlerde birbirinden çok farklı
ortamlarda gelişmiş kaya toplulukları ile zengin ve oldukça karmaşık bir
jeolojik yapıya sahiptir. Bölgede gözlenen kaya birimleri günümüzden
yaklaşık olarak ~430 milyon yıl önce oluşmuş ve başkalaşıma uğramış
kayalardan günümüzde ovalarda çökelen alüvyona kadar uzanmaktadır.


Amasya, Sakarya kıtası olarak isimlendirilmiş eski bir kıtanın doğu
uzantısını oluşturan Tokat masifinin içerisinde yer alır. Tokat masifi,
batıda Çankırı havzası, güneyde Neotetis okyanusunun sınırı, kuzeyde ise
Kuzey Anadolu Fayı ile sınırlanır. Bölge, Pontidler olarak adlandırılan ve
tüm Karadeniz şeridi boyunca izlenen dağ kuşağının bir parçasıdır.


Günümüzden ~29 milyon yıl önce Karadeniz dağ kuşağı (Pontidler) yükselmeye
başlamış ve devamında Kuzey Anadolu Fayının (~11 my) ve onun yan kollarının
oluşmasıyla birlikte bölgenin güncel coğrafyası (akarsular, ovalar ve
dağlar) belirginleşmiştir. Bu durumun morfolojik ifadesi havzaların açılması
ile havza sınırlarının yükselmesidir. Havzaların zaman içerisinde
genişlemesi ve derinleşmesi ile birlikte havza içlerinde kalın bir çökel
örtü oluştururken, havza kenarlarında ise eskiden günümüze akarsu ve vadi
sistemlerinin ürünü olan alüvyal yelpazeler oluşur. Amasya çevresinde büyük
bir alan kaplayan genç havzalar (Suluova, Geldingen, Taşova ve Aydınca
ovaları) bu dönemde oluşmuştur ve bunların içlerinde alüvyon çökelmesi hala
sürmektedir.


Bölge jeolojisi Paleozoyik yaşlı dayanıklı metamorfik (başkalaşım)
kayalardan havza içlerinde ve akarsu yataklarında oluşmuş güncel zayıf
birimlere kadar uzanan geniş bir yelpazede kaya topluluklarına sahiptir. Bu
kaya toplulukları arasındaki sınırlar çoğunlukla eski tektonizmaya bağlı
olan yapısal hatlar kontrolündedir. Güncel çökeller ise aktif faylarla
kesilir. Bölgede yaygın olarak gözlenen ve geniş bir alanda yüzlek veren
birimler;


Yeşilırmak Metamorfiti ( Try); Metabazitler ve bunlarla ardalanan fillat,
sleyt ve mermerlerdir.


Laçin Metaolistromal Karmaşığı (Try); Yeşilşist fasiyesine özgü mineral
toplulukları içerir.


Bilecik Kireçtaşı (Jb); Birim tabanda genellikle bir veya birkaç metre kalın
konglomera veya kumlu kireçtaşı ile başlar ve üste doğru masif kireçtaşına
geçer.


Amasya Formasyonu (Kam); Altta konglomera ile başlayıp, üste doğru karbonat
kireçtaşlarına, daha sonrada beyaz, pembe ve kırmızı renklerde, killi, ince
ve belirgin kireçtaşlarına geçer.


Lokman Formasyonu (Klo), Altta konglomera, üste doğru marn ara katkılı, bol
bitki kırıntılı bir kumtaşına geçer. Lokman formasyonu içerisinde bulunan
fosiller sığ bir denizel ortamı (resif ve delta) belirtmektedir.


Çekerek Formasyonu (Tcek); Kumtaşı, silttaşı ve karbonatlı kumtaşı
egemendir.


Göynücek Formasyonu; Andezit, bazaltik andezit, trakit gibi lavlar ile
aglomera ve tüflerdir.
Neojen Kırıntılı Birimleri (N); Tabanı kaba bir konglomera ile oluşur.
Karbonatça zengin marnlar, silttaşı ve kiltaşlarından oluşur.


Güncel Birimler (PIQ ve Q); Bu birimler akarsu ova içlerinde, akarsu vadi ve
boğazların tabanında ve taraçalarda bulunmaktadır.